Historia mody kiedyś i dziś, jak to się zaczęło?
Aleksandra Kuta
Historia mody, skąd ta moda? Moda jako zwyczaj i zjawisko społeczne
Termin moda pochodzi od łacińskiego słowa modus, został on zaadoptowany do rodzimego słownika w XVII wieku za pośrednictwem francuskiego mode oraz włoskiego a la moda.
Określenia moda było początkowo stosowane z wieloma różniącymi się pojęciami. Jak dostosowanie i związki społeczne, bunt i ekscentryczność, aspiracje społeczne i status, urok i urzeczenie. Teraz przedstawię dwa socjologiczne podejścia do kwestii mody. Jedno Maxa Webera, drugie Edwarda Sapira. Warto spojrzeć na modę szeroko, ponieważ jest to przejaw naszych głęboko osadzonych pragnień i potrzeb.
Według Maxa Webera Zwyczajem jest także <moda>. Zwyczaj jest <modą>, w przeciwieństwie do obyczaju. Wtedy, gdy jest to nowość (odwrotnie niż w przypadku obyczaju) danego zachowania sprawia, że działanie orientuje się na nie. Moda bliska jest , bo podobnie jak (zwykle) ona wynika ze stanowych interesów prestiżowych.
Natomiast Edwarda Sapira (1949) definiuje modę w kontekście historii mody, jako obyczaj krótkotrwały lub długotrwały narzucony przez jednostkę lub grupę. Powielany przez aspirujących do klasy wyższej, ponieważ ludzie zawsze odczuwali potrzebę zbliżenia się do klasy uznawanej za wyższą niż ich własna.
Moda, czy tylko odzież?
Słowo moda odnosi się nie tylko do odzieży, ale dzisiaj myśląc “moda” mamy w głowie fajne ciuszki.
Dlaczego tak się stało?
Strój jako nasza zewnętrzna wizytówka zawsze był elementem, który inna osoba widzi pierwszą. To właśnie ubiór stał się jako pierwszy płótnem do wyrażania swojej ekspresji, oraz przynależności. Dodajmy do tego jednak współczesny niespodziewany zwrot akcji. Słowo moda powoli ustępuje w słowu “fashion”.
Indywidualizacja ubioru
Indywidualizacja ubioru istnieje od początku tworzenia się społeczności i historii mody. Ich fundamentem była kultura i sztuka. Poza spełnianiem podstawowych funkcji ubioru. Takich, jak ochrona przed zimnem, gorącem, czy zapewnieniem komfortu. Były one jednym z pierwszych sposób ekspresji ich użytkowników, np. za pomocą samodzielnie tworzonych ozdób z kości. Znaczenie poszczególnych ozdób nie jest do końca znane, ale podejrzewa się, że były tworzone w celach sakralnych, ochrony oraz podkreśleniem swojej siły i odstraszaniem nieprzyjaciela. Czyli wspomagania użytkownika w jego codziennych zmaganiach. Można to porównać do dzisiejszych funkcji odzieży. Wspomaga nas w zaakcentowaniu pozycji, zapewnienia akceptacji społecznej, czy wyrażenia poglądów i wierzeń.
Od 11 tysięcy lat, kiedy zmienił się nasz tryb życia na osiadły. Nastąpił intensywny rozwój technologii wytwórstwa tkanin z materiałów takich jak len i bawełna. Umożliwiały one bardziej swobodny sposób kształtowania odzieży. Lepiej dopasowanej do sylwetki, niż luźne skóry, liście czy plecionki.
Moda wyłoniła się (...) z dwóch zróżnicowanych źródeł: fasonów strojów bazujących na wykorzystanych skórach zwierzęcych i opartych na prostokątach kształtach materiałów tkanych.
M. Fogg, (red.), Historia Mody
Wczesne cywilizacje Asyryjczyków, Egipcjan, Greków i Rzymian, nosiły ubiory drapowane z jednego lub kilku kawałków materiału (bawełny, lnu, wełny). Były one podtrzymywane fibulami, czyli ozdobnymi zapinkami do szat, zbliżonymi funkcją do dzisiejszych agrafek. Jak widać historia mody nie tylko dziś kręci nieustanne koła.
Ubiór określał ustalone miejsce ubranego w hierarchii społecznej, ale nie podlegał modzie. Można nazwać go uniformem, który świadczył o pozycji użytkownika. Nie było miejsca na wybujałą osobistą ekspresję. Był formą ubrania wykonaną w najbardziej ekonomiczny sposób. Można to przyrównać do dzisiejszego ubioru biznesowego, który ma ubrać użytkownika zgodnie z pełnioną funkcją. Zapewnić mu uznanie otoczenia.
Francuski szyk jako motor napędowy dzisiejszego pojęcia mody
To jak rozumiemy modę należy szukać na dworze francuskim kilkanaście wieków później. Za sprawą Marii Antoniny dwór zaczął eksperymentować z modą. Zaczęto modyfikować proste tradycyjne ubrania kojarzone z niższymi warstwami społecznymi i minionymi wiekami.
W XIV wieku hierarchizacja ubioru, została dodatkowo podkreślona przez wyższe warstwy społeczne poprzez rodzaj kroju odzieży, akcentowanie konturu sylwetki oraz zastosowanie technik krawieckich. Określenie modny strój zostało zapoczątkowane na dworze ówczesnej Francji, za czasów panowania Ludwika XIV. Wystawne stroje, tkane ręcznie materiały i klejnoty są nadal jasnym komunikatem.
Marie-Antoinette à la Rose | Louise Elisabeth Vigée-Lebrun | Google Art Project
Rewolucja przemysłowa
Rozwój przemysłu włókienniczego w krajach Europy Zachodniej w XVII i XVIII w, był początkiem rewolucji przemysłowej, która spowodowała zmiany struktury ludności pod względem zamieszkania oraz zatrudnienia.
Pozwoliło to na szybki rozwój wielu miast europejskich. Jednak to industrializacja w połowie wieku XIX, jest uważana przez wielu historyków (za) punkt startowy rozwoju mody. (…) Couturiers, czyli projektanci mody zaczęli dyktować modne fasony strojów.
Informacje o aktualnej modzie docierały niemal do wszystkich warstw społecznych, dzięki upowszechnienie się plakatu. Nowo powstałe domy towarowe zachęcały do zakupu odzieży za pośrednictwem wysyłanych pocztą broszur – ilustrujących najmodniejsze stroje, były to pierwsze magazyny mody.
Projektanci mody, nie byli w nich zazwyczaj przedstawiani, pomimo popularności swoich kreacji. Rzecz ma się podobnie obecnie, jednym z najbardziej znanych niemieckich projektantów jest Karl Lagerfeld, ale to odzież projektu Haralda Glööcklera jest jedną z najbardziej popularnych i częściej kupowanych w Europie.
Historia mody, którą znamy dziś
W latach ‘20-tych XX wieku zaczęły tworzyć się wielkie domy modowe takie jak Chanel czy Dior, które rozpoczęły budowanie swojego imperium od szycia miarowego.
Jednak to awangardowe ruchy na początku XX wieku, sprzeciwiające się wartością burżuazyjnym, zapoczątkowały nowy sposób kreacji mody, odmienny od tego kreowanego przez krawców paryskich i londyńskich. Poza nowym ubiorem, marki zaczęły przemycać swoje przesłanie nową sylwetkę, kanon urody, sposób zachowania.
Ówcześnie mało znana projektantka kapeluszy – Coco Chanel, czerpiąc ze zdobyczy industrializacji przeprowadziła rewolucję mody, która odrzuciła podział mody ze względu na warstwy społeczne. Wprowadziła do świata wielkiej mody sztuczne perły, dzianiny i materiały takie jak jersey, bawełna, dotychczas były używane do szycia bielizny lub szycia ubioru dla niższych warstw społecznych.
Pomimo głównego celu przyświecającego Coco tworzącej swoją markę – unifikacji mody, ubierania kobiet ze wszystkich warstw społecznych, obecnie jej ubrania są domena luksusu i stać na nie tylko nielicznych. Co ciekawe, na polskich i zagranicznych ulicach możemy zaobserwować wiele chanelek, jednak tylko 1% z nich jest produktem domu mody Chanel.
W okresie II wojny światowej, w latach 40–tych w Stanach Zjednoczonych unowocześnienie procesów produkcji odzieży zapoczątkowało wprowadzenie pierwszego ujednoliconego system rozmiarów, był to punkt startowy w rozwoju odzieży gotowej.
Karl Lagerfeld na pokazie męskiej kolekcji Diora | styczeń 2016
| fot. Vittorio Zunino Celotto | Getty Images
Karl Lagerfeld (ur. 10 września 1933 w Hamburgu, zm. 19 lutego 2019 w Neuilly-sur-Seine) – niemiecki projektant mody, artysta i fotograf, który mieszkał w Paryżu. Pracował nad wieloma projektami modowymi i artystycznymi związanymi z modą. Był dyrektorem artystycznym domu mody Chanel. Kreował markę modową oznaczoną swoim imieniem i nazwiskiem oraz kierował włoskim domem mody Fendi.
W 2004 zaprojektował kolekcję dla H&M, rozpoczynając tym samym serię „wielkich projektantów” dla tej sieci.
Ok. Historia mody, ale jaka będzie przyszłość?
Dzisiaj, hierarchizacja ubioru stała się przeszłością, nastąpiła całkowita demokratyzacja mody i luksusu, który jest z nią związany. Niezależnie od zasobności portfela każdy może nosić ubrania ulubionego projektanta, kupowane w drogich markowych butikach, sklepach z odzieżą używana lub w sieciówce, która aktualnie współpracuje z projektantem.
Internetowa rewolucja spowodowała powstanie portali social media, które zachęcają do publikowania swoich zdjęć, przemyśleń, opinii, wyrażania aprobaty i dezaprobaty poprzez wybór odpowiedniej emotki.
Stały się one jednym z głównych kanałów działań marketingowych determinujących widoczność oraz sukces marki. Niemniej jednak to największy wpływ na wybór konsumentów w tym sektorze mają głównie celebryci i blogerzy modowi.
Pomimo drogiej metki projektanta, szeroko dostępna dla masowego klienta jest tylko kolekcja prêt-à-porter – ubrania fast fashion, które sygnowane są, co prawda, metką projektanta ale szyte i wytwarzane są najczęściej w fabrykach w Chinach, na Tajwanie lub Indonezji.
Natomiast to kolekcje haut–couture wyznaczające nowe trendy i wzbudzające zachwyt na najbardziej elitarnych pokazach mody, są dostępne tylko w pojedynczych egzemplarzach. Dzieła sztuki tworzone rękami najlepszych szwaczek, dopracowujących kreacje w każdym najmniejszym detalu, dbając i pielęgnując tradycyjne techniki szycia, następnie dopasowując je do rozmiaru klienta.
Klienci regularnie kupujący te kreacje to zaledwie 120 osób” (Wasilewska). Jest to liczba podana globalnie. Jednak sukces rozpoznawalności wielkich domów mody jest zasługą modzie fast fashion oraz franczyzom, które tak jak popularne sieciówki napędzają spiralę nadprodukcji odzieży.
Źródła i przypisy
M. Fogg, (red.), Historia Mody (oryginał: Fashion. The Whole Story), Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2016, s. 8.
Max Weber, Gospodarka i Społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, tłum.Dorota Lachowska, Warszawa: PWN, 2002, s.22.
B. Mróz-Gorgoń, Polskie marki modowe w świadomości młodych konsumentów, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu, 2015, nr 3, t 15, s.10
C. Blackman , 100 lat mody, (oryginał: 100 years of Menswear), Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2015, s.7.
a la moda (wł) alamodzki, modny, modła model. Źródło definicji (papierowe): A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1927, s.256.
modus (łac) – miara, wzór, sposób. Źródło definicji (online): https://sjp.pwn.pl/slowniki/modus.html (dostęp: 31 stycznia 2021).
mode (fr) – moda, tryb, sposób, w modzie. Źródło definicji (online): https://pl.pons.com/t%C5%82umaczenie/francuski-polski/mode (dostęp: 31 stycznia 2021).
fashion (ang) – moda, fason, styl. wzór, zwyczaj, krój, elegancja
fibula – rodzaj antycznej broszy wykonanej z metalu, służącej do spinania, drapowanego kawałka materiału, najczęściej wełny. Źródło definicji (online): https://pl.wikipedia.org/wiki/Fibula (dostęp: 31 stycznia 2021).
haut–couture (fr) – wysokie krawiectwo. Źródło definicji (online): https://pl.wikipedia.org/wiki/Haute_couture (dostęp: 31 stycznia 2021).
prêt-à-porter (fr) – gotowe do noszenia. Źródło definicji (online): https://pl.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%AAt-%C3%A0-porter_(moda) (dostęp: 31 stycznia 2021).
O autorze
Aleksandra Kuta
O autorze
Aleksandra Kuta
Przeczytaj inne wpisy
Lubisz szyć, ale nie poprawiać wykroje?
U nas skonfigurujesz wymarzony wykrój, podasz wymiary i otrzymasz na maila wykrój skrojony idealnie pod Ciebie. 😊
Bądźmy w kontakcie!
Otrzymasz od nas 30% rabatu na pierwsze zamówienie.
Obiecujemy interesujące promocje, artykuły i premiery nowych wykrojów. 
